पहाड़ी भाषा दी नौई चेतना .

Tuesday, July 14, 2015

भाषा समळोहा दी नी

झूठ बिना कल्पना नि हुन्दी तां फिरी कुण देई कल्पना है जेहड़ी साकार हुन्दी। सोचदा विचारदा में जेठे दियां धुप्पा टपदां बारह  मासे च फंसी बैठा। कल्‍पतरुए पिच्छे ता सैह भी पेया ताईं दो मिण्ट नि लाये थे तिन्नी सारिया गल्ला जो समेटदे। चला मैं कम्म दित्ता दुसां लिक्खा। जित्थू रुकया था मैं शुरू होई गिया...

जेठ महीने धुप्प जै कड़कदी, सूरज अग्ग बरसांदा ए,
विरह दी अग्ग जलावै मैंनू, दिल मेरा घबरांदा ए।
मोहन मेरा कुब्जा सौंकण, दे घर खुशी मनांदा ए,
मैंनू तीर जुदाइयां वाळा, मार-मार मुकांदा ए।।


हुण इन्हां बारहमासेयां दे राग-भाव अर्थ मिलणा मुश्किल। घरुचार लोकाचार, टियाले ठीये रैह नि। भक्खां मुकियां कने हुणिया भी खत्म। हुण ता सारे एकलव्य बनयो मोबाइले पर गूठा ठचो-ठच चलया, अक्खरां दबा दा, तीर बजा दे पर कोई ऐसा नि दिक्खया जिसदा मुंह खुलै कने दस्से फलाणे मारे। बणगा क्या भाषा दा? रुकेगी कि चलदी-फिरदी ठुमकदी-रिड़कदी पौन्दी-उठदी ढैहन्दी टेई जाहंगी बददिया उमरा सौगी। सौगी ने याद आया ढोले बजाणे आले नि रैह। बजा वि करदे पर जेहड़ा बजा दा सैही बोल्दा मिन्जों चूंडिया चढ़ा। जड़ा कोई नि पकड़ना चाहंदा, जेकर कोई खड़ोई ने टिकी करी बोले जो जीभा(भाषा) दी शक्ति दिन व दिन ठंडी पौंदी जाड़दी जै कठरोई नै ढोल नि बजाया ता इतणे मुण्ड जां नुहारां खड़ोई जाणियां, भई पच्छैण मुश्किल होई जाणी।
चेहरे दी उर्जा है भाषा, समझा भई चलियो ता मशीन जां सोच विचार चलयो। चहरे दे रंग-ढंग, हाव-भव, नैण-नख सिख चलयो, रुपां बणादे छाप छड्डा दे पच्छैण बणादी-फलाणा ईयां फलाणा उईयां। जै भाषा गुआची ता महाणूएं दी पच्छैण गुआची। रिश्ता-नाता, भाईचार ताई जीन्दा रैहन्दा जै भाषा दी पच्छैण सामने औआ दी, कुण क्या गलान्दा, क्या खिक्खदा, कैह गलान्दा, कुसकर गलान्दा।
समस्या ऐह नि है जै भाषा लक्खोआ दी नि, ऐह भी नि जै पढ़ोअा दी नी। माहतड़ धमातड़ कई लग्गयो, बुड़ेयां ठेहड़या जो पढ़ा दे सुणा दे अपणया लेक्खां टेपा दे, मशकल ऐह है जै भाषा समलोहा दी नी, सखलोआ दी नी।  पराशरे खूब रोला पाया था, पड़ाडिया च सरकारी गैरसरकारी कार्ड छपोये, छंटोये, लखोये, पढ़ोये, गप्पो-गप्पी भी खूब चल्ली थी। अखवारां च कई करेक्‍टर (बड़का, घेलर, चाचू, ठगड़ा) आये पर समै ने गैब होई गै। भाषा बरता तोपदी कन्ने दुआ-दारु भी। अजकला न बरता फ्री न दुआ फ्री। कुण लिक्खे, कुण पढ़ै, कुण छापे, क्या बनगा भाषा दी। सोचदे विचारदे मैं ऐह पंज-सत अक्खर लिक्खी छड्डी। जेकर गलायां था तिन्नी तुसां हारमोनियम दे सुरां ता चला मैं तबला बजाई लैहगा। माहणू बसुआसी है इस करी सोची-विचारी मैं भी चिट्ठी सरकाई दित्ती। दिक्खदे न, इस पर कोई नजर टिकदी है कि नि, कोई गौर करदा है कि नी....?

-दुर्गेश नंदन।

2 comments:

  1. दुर्गश जी। बधाई कनै साधुवाद। तुसां दा ग्लाणा ठीक है पहाड़ी ही नी हिंदीया समेत असां दी सारियां ही भासां नी समळोहा दियां। जै अपणी पछैण जींदा रखणी है ता सम्हाळना पौणीयां। बच्चयां दी शिक्षा कनै पढ़ाईया च इन्हा दी जगह घटदी जा दी। स्कूंलां कनै कालजां ते इन्हा दा निकळना रोकणा हुण मुश्किल ही लगा दा। असां जो अपणे रोज के कम्म‍कारे च इन्हा दा बरतण बधाई ने समाजे कनै घरां च इन्हां जो बचाणे दी कोशश करना चाही दी। अगलियां पीढ़ीयां ताईं असां घूड़ी च एक जगया कयोला भी दबी ने रखी सके ता बडी गल होणी है।

    ReplyDelete
  2. पैह्ली गल ता एह् भई दुर्गेश होरां हौआ दे लुआंटे (मैं जरा क भंगळोई गेया लुआंटा हौआ दा हुंदा कि अग्‍गी दा) साह्ई एह् लैणा लिखियां। इक्‍की साह्यें। बड़ी खिंज है इन्‍हां च।

    असां भासा संस्‍कृतिया दी फिेकर जादा करदे। कसूरवार निक्‍कयां याण्‍यां जो मनदे भई सैह् पराणा सब किछ छड्डी बैट्ठे। पर तिनहां दा क्‍या कसूर। एह संसार असां इ रचेया तिन्‍हां वास्‍ते। पक्‍कयां पैरां असां ई नी चल्‍ले। जिस पासैं हौआ लयी गई चले गै। तरक्‍की चाही दी सैह् मिली गई। सैह् लंगड़ी है। असां ई पछैण नी कीती। हुण भुगता दे।

    ReplyDelete