पहाड़ी भाषा दी नौई चेतना .

Tuesday, December 25, 2012

हिमाचले दी सत्‍ता पर नौंई सरकार होई गई सवार।



पिछलयां कुछ सालां ते विकास नायें दिया अन्हिया दौड़ा च हिमाचल भी शामल है।
इस ताएं पहाड़ी दयारां दा पहाड़ां पर जीणा मुश्‍कल होंदा जादा।
बदलां ने मिली ने अम्‍बरे छूणे वाले धरती पर लम्‍मे पेयो मिला दे।
झुंडां च बसणे वाले किल्ले पोंदे जा दे।  
ऐह ता सच है कि कुछ पाणे ताएं कुछ गुआणा भी पोंदा।
                  इस ताएं
पहाड़ी दयार भी चाहदां कि प्रगती दा बुलडोजर चल्लै
 
  • कन्‍ने असादें प्‍हाड़ां भी चढ़े-
  • पर खडां-नदियां कन्‍ने रुखां दरख्‍तां बिचे ते बाट बणाई नै चल्लै
  • प्‍हाड़ा पर रुख कन्‍ने बर्फ जमी रैहन्
  • खड्डां च पाणी कन्‍ने पत्‍थर बणी रैहन्
  • कस्‍बयां ते बडे नगर बणन पर इक योजना दे तेहत
  • मुंबई-दिल्‍लीया साही झुगियां नी बणन
  • कुल्‍हां कन्‍ने नाळू गटरां च तब्‍दील नी होन
  • शामलांता, सरकारी कन्‍ने बणां दी जमीना पर दबंग कन्‍ने रसूखे वाले कब्‍जा नी करन
  • सड़कां कन्‍ने चिपकीयां बेतरतीब दुकानां नी बणन
  • सै‍ह जमाना गिया जालू कारखानें हत्‍थां जो कम दिंदे थे
  • इस ताएं सोच्या जाए कि हिमाचले जो इनां दी कितणी की जरूरत है
  • पर्यटन दा केंद्र होणे दे कारण इक होटल-रिसार्ट कारखाने दे जादा हत्‍थां जो रोजगार देई सकदा
  • भूमंडलीय अपसंस्‍कृति दे जोरे अगें असां सारे लाचार हन पर
 फिरी भी सरकारां ते असां मेद रखी ही सकदे!
 
  • जिलयां, तसीलां, कस्‍बयां च लाइब्ररेरियां बणन
  • हिमाचली संस्‍कृति, भासा कन्‍ने बोलीयां जो बढ़ावा देई ने हिमाचली पछेण पुख्‍ता किती जाए
  • हर जिले च गेयटी थियेटर साही ऑडीटोरिम कन्‍ने कला गैलरईयां बणन
असां पहाड़ी लोक बडीयां मेंदा रखदे ही नी

भला मियां वीरभद्रा शिमलें बंगलु तेरा
इना निक्कियां-निक्कियां मेंदा जीणा दे।

कुशल कुमार

Monday, December 3, 2012

बाल ठाकरे होणे दे मायने।






बाल ठाकरे होरां दा निधन होई गिया। ऐत्‍थु मुंबई ही नी सारे देशे च बाल ठाकरे दिया वचारधारा जो गाली देणे वाले कन्‍ने बाल ठाकरे जो पूजणे वालयां दी कोई कमी नी है। मेरिया नजरांच बाल ठाकरे दा जाणा स्‍थानीयता दे सबते बडे तानाशाह  दा जाणा है। हालांकि अनूप सेठी होरां दा नॉम चॉमस्‍की दा अनुवाद बाद च पढ़या कन्‍ने कताब गुआची भी गई। पर मिंजो कदी भी स्‍थानीयता दा आग्रह बुरा नी लगा। शायद इसदी इक बजह ता ऐह है कि मिंजो पैहलें भी कन्‍ने अ‍ज भी अपणे हिमाचली होणे दा अपणिया बोलिया पर फकर है और इस ताएं मिंजो बाल ठाकरे ही नी कुसी दा भी अपणी भासा कन्‍ने स्‍थानीयता पर जोर देणा बुरा नी लगदा। इस दे बावजूद बाल ठाकरे देयां बचारां ने अमुमन सहमत होणे ते बावजूद तिना दे कम करने दे तरीके ने मैं कदी भी सहमत नी होई सकया। बाल ठाकरे दी शिवसेना मिंजो ते छे साल छोटी है। तिस जमाने च इक आसा थी कि ओणे वाला टैम हिंदिया दा है। मैं नगरपालका दे जिस हिंदी स्‍कूले च पढ़ा दा था। तिस च तेलगू कन्‍ने उडि़या परिवारां दे बच्‍चे भी पढ़ा दे थे कन्‍ने बंबई च इनां सारियां भासां दे स्‍कूल भी थे।
दूजी बजह ऐह है कि मुंबई दी जेड़ी स्‍थानीयता है सैह मेरी भी है। ऐह इस देशे दियां सारियां स्‍थानीयतां दे मिलने ने बणियो। वैसे असां दी ही नी दुनिया दियां सारियां बडीयां राष्‍ट्रीयतां स्‍थानियतां दा मेळ हन। असां दे सोच, बरताब कन्‍ने व्‍यवस्‍था च स्‍थानीयता कन्‍ने धर्म कुटी-कुटी भरोयो पर इस पर गल करना गुनाह है। स्‍थानीयता कन्‍ने हिंदु धर्म दा पक्ष लेणा ता घोर पापां च शामल है। बाल ठाकरें धर्मनिरपेक्ष कांग्रेस दे राजे च ऐह पाप किते कन्‍ने गजीबजी ने किते।      
बाल ठाकरे दी कर्मभूमी मुंबई तेड़ी भी देशे दी आर्थिक राजधानी थी कन्‍ने सारे देशे ते लोक रोजीरोटी ताएं मुंबई ओणा लगी पियो थे। जेड़े लोक बाहरे ते ओआ दे थे तिनां च घरे ते दूर होणे दे कारण इक स्‍वाभावगत एकता कन्‍ने कर्मठता थी। नौकरियां कन्‍ने कमधंधयां पर कुछ बाहरी लोकां दा कब्‍जा था। ऐत्‍थु तिक की सरकारी नौकरियां च भी था। स्‍थानीय लोक बिखरयो होणे दे कारण हासिये पर थे। इस कारण तिस जमाने च इक व्‍यंगकार कार्टून बणाणे बाले बाल ठाकरें दखन दे लोकां दे विरुध कन्‍ने नौकरियां च अस्‍सी प्रतिशत स्‍थानीय लोकां जो देणे ताएं मुंबई आमची दा नारा लाया। इस दे जबावे च मजाक उडाणे ताएं नारा बणया। भांडी घासू तुमची।
ऐह मजाक इक जख्‍म बणी मराठी मानसिकता जो अज भी कचोटदा। पर इस नारे जो लगांदे ही ठाकरे जो भीड़ा दी स्‍वारी मिली गई। ठाकरे जो इसा भीड़ा दिया सवारिया दा देहया चस्‍का पिया कि सैह मरने तक इसा ते नी उतरे। अंतिम यात्रा च भी लखां दी भीड़। इसा बारिया भी मुंबई डरे ने ही बंद होयी पर भीड़ डरे दी नी श्रद्धा दी थी। बाल ठाकरें जगह-जगह शांखा दा जाळ बुणी संगठन बणायी ने आम आदमी यो शिवसेना ने जोड़या। छोटे-मोटे कम करने वाले आम आदमियां जो चुनाव लड़ाई ने नगरसेवक कन्‍ने विधायक बणाई ता। तिनां ते कई बाद च होरनां पार्टीयां च भी चली गै कन्‍ने अज बडा नां हन। इसा भीड़ा च सैह भी शामल थे। इस दे कारण सैह मरने ते बाद भी भीड़ा पर सवार थे। कन्‍ने सब बंद था। ऐत्‍थु तिक की फेसबुक पर टिप्‍पणी करने ताएं दो कुडि़यां पुलसें ही जेला च बंद करितियां।   
ऐह सच है कि सैह भीड़ कठरने च माहिर थे पर इसा भीड़ा जो सैह महाराष्‍ट्र दी सत्‍ता च नी बदली सके। इसा जो कोई दिशा नी देई सके या दिती नी। भीड़ खड़ोतियो ही रही गयी। सवार झूटदा रिहया। वैसे भीड़ा दी सवारी कोई शोखा कम नी है। कोई कितणियां भी चारे गद्दी भी भेडां दा गुलाम ही होंदा। ऐत्‍‍थु गौर करने वाली गल ऐह कि इसा भीड़ा दा एजडां कोई इतणा खतरनाक नी था और महाराष्‍ट्र दियां नजरां ने दिखा ता बुरा भी नी था। जै चैन्‍नई तमिलां दी होई सकदी। कोलकाता बंगालीयां दा। ता मुंबई मराठीयां दी। इस च गलत क्‍या है। जिसा पार्टीया दा अजे तिक महाराष्‍ट्र च राज चलदा आया। होरनां प्रातां च तिसादा ऐह घोषित-अघोषित एजडां है ता ऐत्‍थु तिनें इस जो अपनायी ने इसदी हवा कैनी कडी।
शायद ऐत्‍थु मतियां सारियां ताकतां दे कारण दिल्लिया दा दवाब था या महाराष्‍ट्र दे कोकण कन्‍ने पश्चिम दी अंदरूनी राजनीति थी। होर पार्टीयां इस ते कतरादींया रही गईंया। बंबई कन्‍ने नेड़े-तेड़े रैहणे वालयां मराठी लोकां च बाल ठाकरे कन्‍ने शिवसेना मजबूत होंदी गई। जै भी था ठाकरे दी दहशत थी या क्‍या था।  सरकारी कन्‍ने नियोजित सैक्‍टर च नौकरियां मिलणे दे कारण इक ठाकरे भक्‍त मराठी शहरी निम्‍न-मध्‍य वर्ग पैदा होया। पर सबते बुरीयां दो गलां होईयां। इक बाल ठाकरे दे कम्‍म करने दे इस तरीके जो मानता मिलदी गई। दुई मुंबई दे कॉस्‍मोपोलिटन समाजे च इक घृणा कन्‍ने अविश्‍वास दा वातावरण बणदा गिया।
लोकसत्‍ता दे संपादक डॉ अरुण टिकेकर दा गलाणा ठीक है कि बाल ठाकरे महाराष्‍ट्र ताएं मता कुछ करी सकदे थे। शिक्षा पर ध्‍यान नी देणे दे कारण महाराष्‍ट्र दी ज्ञान कन्‍ने  संस्‍कृति दी उदार छबि जो धक्‍का लगा। इसते मराठी माणुष दी सोच भी संकुचित होई कन्‍ने तिना दे अंदर असुरक्षा कन्‍ने पीड़ीत होणे दी मानसिकता दे कारण हीन भावना भी पैदा होई। निराशा दे इस मनोविज्ञान दे कारण ही मराठी माणुष सामुदायिक रूप दे हिंसक बणया। मेरा ऐह निजी अनुभव है कि कि जितणी नफरत मराठीयां दे मने च है उतणी ही गैरमराठीयां दे मने च भी भरोई चुकियो।   
मीडिया ने बाल ठाकरे दी बरासत दा रोळा पाया। जित्‍थु तक बरासत दी गल है। सारे देशे च इसादे संभाळने वाले मौजूद हन कन्‍ने बधदे ही जादे। छोटिया देईया गलां ताएं बसां-ग‍डीयां फूकणा, अग लाणा ता मौलिक हक्‍कां च शामल होई चुक्‍या। इक-दो साल पैहले नौकरियां च अपणिया जाती ताएं आरक्षण दी मांग लई कुछ लोकां कई हफतयां तिक सारे देशे दे रोड़-रेल बंद करी ते। इतणा ता शायद बाल ठाकरे भी नी करी सकया। उस ते बाद तिना दियां मांगा पर गौर भी किती गई। लोकतंत्र है, मीडिया है, कोर्ट है। पर इसते लोक च ऐह संदेशा जांदा कि कन्‍नां हेठ बजाणे वाली ठाकरी भासा जादा कामयाब है।
असां दे इस देशे च कई धर्म, भासां, संस्‍कृतियां हन इस ताएं आजादीया ते बाद मसलयां जो अदर्शां दिया धूड़ा हेठ दबणे दी जेडी नेहरू कार्यप्रणाली कांग्रेसें अपनायी तिस दे कारण धूड़ी ते मयाळ निकलदे रैहदें। अग लगादें रैहदें। कश्‍मीर, पंजाब, असाम, दंगे, बम धमाके, नक्‍सलबाद नी मुकणे वाली लंघीर है। लखां निरपराध लोक अपणिया जानी गुआई चुके कन्‍ने अज भी गुआ दे। अज भी कोई संबाद नी है। अज धूड़ पाईती कल की कल दिखगे। अज भी इस देशे भाल धर्म, भासा, शिक्षा, प्राकृतिक संसाधन नदियां दा पाणी कैसी दी भी ना कोई नीति है ना समझ। जिसदा जितणा बडा मुंह सैह उतणा बडा मुच्‍च मारी जादा।  
मराठी माणुष दी गल होए या हिदुत्‍व दी। ठाकरे दी सोच इक आम मराठी कन्‍ने इक आम हिंदु दी भावनां दे करीब थी। भावनां अक्‍सर गलत होंदियां। ठाकरें अपणी राजनीति इना दे सवालां लई व्‍यंग्‍य कन्‍ने कार्टूनां दी भासा च कीती। तिनां दिया भासा च चुभन भी थी कन्‍ने अतिरेक भी। चुनाव लड़े, हारे-जिते समझोते भी किते। पर ठाकरें मराठी समाज कठा ही किता बंडया नी।
जितणा कि मैं बाल ठाकरे जो समझया सैह अपणी हिंदु कन्‍ने जातीय पछेणा पर जान देणे वाले थे। अभिभूत कन्‍ने वशीभूत भी थे। कोई भी पौधा बडा दरख्‍त ताहीं बणदा जै तिसजो बधाणे वाली जमीन, पाणी, ताप कन्‍ने वातावरण मिले। कदेया भी सही पर बाल ठाकरे दा हिदुंस्‍तान दी राजनीति च बहुत बडा योगदान है। तिनां जो मेरे ऐही श्रद्धांजली है कि अपणया लोकां ताएं कुसी जो बाल ठाकरे नी बणना पोए। तिनां दी स्‍मृती जो हार्दिक नमन। 
कुशल कुमार

Saturday, November 10, 2012

हिमाचल मित्र मंडल बंबई दी हीरक जयंती।





           हिमाचली प्‍हाड़ी कल्‍चर नाएं दी चिड़ी

बंबई दा हिमाचल मित्र मंडल सठां सालां दा होई गिया। अक्‍तूबरे दी 25 तरीक हीरक जंयती भी मनोई गई। प्रधान पं‍डत शंभुरतन शास्‍त्री होरां ता पूरी कोसस किती पर हिमाचले ते कोई नेता नी आया। सबनां दिया अपणीयां कुर्सीयां ही खतरे च हन। इस ताएं कॅमेडी सरकस वाले अम्‍बरसरी हिमाचली राजीव ठाकुर मुख अतिथि भूमिका च भी मता कुछ गलाई गै। कॅमेडी सरकस दे कलाकार बनबारीलाल झोल ने लोक खूब हसाये। पराणे प्रधानां कन्‍ने ओहदेदारां दा आदर-सम्‍मान कन्‍ने होनहार बच्‍चेयां जो पुरस्‍कार बंडे। फिल्‍मी गीत, हॉट-हॉट डॉंस कन्‍ने इक पंजाबी भंगड़ा। मंच पर इक मंडले दा बैनर था जिस पर हिमाचल लखोया था, राजीव ठाकुर होरां पंज-सत बरी हिमाचले दा नां लिया कन्‍ने बनबारीलाल झोल ने गलाया कि सैह् ऊना हिमाचल ते हन।
जे एह गल्‍लां नी होंदियां ता एह कुसी भी बंबईया संस्‍था दा प्रोग्राम होई सकदा था। ए‍ह गल मिंजो इतणी नी चुभणी थी, जै दो दिन पैहलें मैं दुर्गा पूजा च बंगाली कन्‍ने पूरे देशे दी संस्‍कृतिया च रंगोया प्रोग्राम नी दिखया होंदा। इक नौजवान लोकगायकें रवींद्र ठाकुर दी कवता पढ़ी ने गाणा शुरु कीता। सैह कवतां पढ़ै कन्‍ने गाई भी जाए। तिनी इक बरी भी नी गलाया भई तालीयां बजा। सारा पंडाल अप्‍पुं ही तालीयां बजी नचणा लगी पिया। गलाणे वाळे गलाई सकदे तिनां भाल मता जखीरा है।
जखीरा असां भाल भी है पर ना संभाल है ना मुल्‍ल। हिमाचल कन्‍ने पूरे देसे च सैंकड़ां हिमाचली संस्‍थां हन तिना ते मतियां सारियां दे ता नाएं च भी कल्‍चर है। पर इना दा कल्‍चर भी सरकारी ही है। असां जो आदत भी सरकारां दे मुंह दिखी गैं देणे दी है। हुण ता नाज भी सरकारी डीपूए दा ही खा दे। उपरे ते पापलर कन्‍ने फिल्‍मी संस्‍कृतिया दा दवाब। इस कारण एह हिमाचली प्‍हाड़ी कल्‍चर नाएं दी चिड़ी कुसी ते नी पकड़ोई। है सब कुछ पर असां दा मुहाबरा ही नी बणया। जबान ही नी उपड़ी। कैकी थथळोंदे दे गलादें। भासा जो ता मारा गोळी - कोई पुछै कि कहां से हो? ता बंदे दी नुहार उतरी जांदी पता नी मैं हिमाचल गलांगा ता  इस दिया समझा ओणा की नी ओणा। इस झंझटे ते बचणे ताएं असां झट अपणे आपे जो पंजाबियां च मेळी लैंदे। पंजाबी साम्हणे ता कुछ नी गलादें पर गाहे बगाहे प्‍हाडि़या है, ऐह टोंट मारी दिंदे। असां जो सैह भी नी चुभदा।
हुण ता अपणियां गळियां च भी जबान थथळोणां लगी पईयो। पैहलें कांगरेसी नेते मंडले च आई ने ठेठ प्‍हाड़ी गलादें थे मजा आई जांदा था। हुण राष्‍ट्रभासा वाळे संघियां दा जमाना है। ऐह खड़ोई ने प्‍हाड़ी गलाई ही नी सकदे। हिमाचल मित्र मंडल दे बाईलॉ च भी लिखया है भई पहाड़ी बोलने वाले ही मेंबर बणी सकदे। हाली तक मंडले दियां मीटिगां ठेठ मिलीजुली प्‍हाड़ीया च चलदियां थियां। हमीरपुरी, कांगड़ी, मंडयाळी, बिलासपुरी कन्‍ने ऊने दा तुड़का होंदा था। मंडळे दियां मीटिंगा च भी इस हौआ दा असर पोणा लगी पिया। क्‍या होंगा असां दा। मौजी राम। भात को संभाळो। दाल रुढ़-रुढ़ जाती है।
  
   

 


      
कुशल कुमार

Wednesday, September 5, 2012

हिमाचली हाइकु






१ लोम्बी कोयड़   
धारो बाजी बाँसरी 
आया शावणु |

२ होसदे फूल
झुमयो नाचो खूब
सायाला कूल |

३झाड़ो फाड़ोली
कूटड़े बाठिया जू
सेजी बूणो न |

४ तेरे माथे दा
टिकड़ू ढोबोला हाँ
चाला गोयणी |   

५ तारे गोयणी
तेरे झोगे खे ल्याऊं
टुम्बो चादों री |

६ ढोली देसो तू
सुपने आयन्दी मू
चिते न कोरी |

दिवे प्यारो रे
हवा दे बोलो त्यूं त्यूं
तू राखी तेल |

चोमासा आया
दोउड़े खाले नाले
हाँ जितुं के तू |

फील पावणी
तारामंडल घोर
रूजी शावणी |

१० होरी देई दे
जोख्मो गोयरे रिसो
बोगदी नोदी |

११ फोए रुई रे
डाली घारी दे पिंगो
हुड़िये  पोण |

१२ शाड़ उगलो
गोंडुये रो फिफड़ी
घास उबलो |

१३ जवान बूण
चिड़ी रोजी मिरगो
खावंदा कूण |

१४ बादलो फिरी
ढ़ूंडो जांगलो शुकी
तोबे रुजुओ |

१५ ढ़ूंडी न भेटो
घोरो कोयड़ पोड़ी
गोयण  धुम |


१६ बोलो बादलो
भागो छेड़ुओ भागो
बोंदी काजलो |

१७ धारो बाँसरी
नेउलो गंगी शुणो
खाले बे गांदे |

१८ हाथो दी दाची
कोमरो गाची चाली
प्वाड़ो री धीयो |

१९ निछ्ला जियो
खानों खे धिणु प्वाड़ी
पिणो खे घियो |

२० मोनो हिरिणा
मारो चोकड़ी बेगे
आई जवानी |

२१ शाड़ो शावणो
बारो  त्वारो री झोड़ी
जामे गोंडुए |


२२ लागदे शाड़ो
धुणिये नालो रो
भोरिये खाड़ो |

२३ आया चोमासा
चिचलो गोंडुये रा
लागा तमाशा |

२४ चालो पावणे 
शाशु मिलो न बोऊ
ऐसी शावणे |

२५ लुम्बिए लुम्बी
कोयड़  लांबी झोड़ी
आया शवणो |

२६ होरिये होरे
बाग बोगिचे होसे
आया शवणो |

२७ मिरगो बोलो
हामे मुटिये बेगे
आफरी कोलो |


२८ डाली घारी रे
जोख्मो भोरे मुटिये
आपणे घोरे |

२९  ओटा सूरज
पश्चित दा जोबे बे
डूबा ई डूबा |

३० राजा फोलो रा
खाजा गोलो रा मीठा
चुशियो कोरी |

अनंत आलोक



Sunday, August 5, 2012

मितराँ,मेळेयाँ, मिंजराँ ,बार-तिह्याराँ ते भी डर लगदा


मितरो ! इक प्हाड़ी ग़ज़ल तुहाँ सारेयाँ दिया निह्याळपा च ----- द्विजेन्द्र द्विज

 डर लगदा


अणदिखियाँ, अणसूत्तरियाँ तलुआराँ ते भी डर लगदा
मितराँ,मेळेयाँ, मिंजराँ ,बार-तिह्याराँ ते भी डर लगदा 


फाणें पर दरया कचियाँ पतुआराँ ते भी डर लगदा
पतणाँ पर भी खतरे अध-मँझधाराँ ते भी डर लगदा


पैरी-पौणे झाम्बड़ियाँ सत्काराँ ते भी डर लगदा
खिंजदे प्रेम-लसाक्के गुह्जियाँ माराँ ते भी डर लगदा


हाराँ हेठ लकाई फेरन छुरियाँ जीह्याँ यार अपणे
कदी ताँ कचियाँ कूम्म्ळियाँ कचनाराँ ते भी डर लगदा 


जिह्नाँ सिराँ पर हत्थ नीं कोई ,कोई बब्ब-गुसाईं नीं
तूह्णेयाँ तिन्हाँ सिराँ पार बड्डेयाँ भाराँ ते भी डर लगदा


फरड़ुआँ,ककड़ाँ,हिरणाँ पर तित क्हूमत मिरगाँ-रिच्छाँ दी
एह सोच्ची नैं सैल्लियाँ- सैल्लियाँ धाराँ ते भी डर लगदा


ओह्त्थू जाई बरफे बिच इक रात जे कटणा पोए ताँ
मितराँ बाँकियाँ-बाँकियाँ धौळाधाराँ ते भी डर लगदा


खून –पसीन्ना इक्क करी भी पल्लैं नीं किछ भी पौन्दा
बान्दर पाह्न जुआड़ाँ खिल्लेयाँ हाराँ ते भी डर लगदा


काहल्लू कुसदे साफ्फे खोहड़ी देह्न बखूरी ईह्याँ इ एह
दरबाराँ बिच होच्छेयाँ पैहरेदाराँ ते भी डर लगदा


जीह्याँ हन मजबूर करा दे फाक्के  फाइह्याँ  लैंणे जो 
बडेयाँ बचनाँ कसमाँ कौल-कराराँ ते भी डर लगदा


माराँ -कुट्टाँ खाई भी एह ढीठ जरा नीं जुमसा दे
सैह थे होर जिह्नाँ जो था फटकाराँ ते भी डर लगदा


सच्ची गल्ल गलाई छुड़कै हिक्क ताँ जळबाँ-जख्माँ ते
अपण मैहरमाँ, मितराँ, बाकमकाराँ ते भी डर लगदा


जम्मी-पळी नैं जिहत्थु घाळुआँ दई करी बड्डे होयो थे
कैंह अँगणा घर-बाराँ, दुआल्लाँ- दुआराँ ते भी डर लगदा


पोह्न जे दो -त्रै छुटियाँ दिल भी करदा घरैं इ मनाणे जो
अपण प्रोह्णेयाँ मितराँ रिस्तेदाराँ ते भी डर लगदा


इक्की बक्खैं रैह्न्दा ता पण्छैण कोई बणदी तेरी
मितरा मिंजो तेरेयाँ उआराँ –पाराँ ते भी डर लगदा


दूरे ते सह चैन दिले दा हाक्खीं दा सुपनाँ भी सैह
ओह्न जरा जे रैड्डैं छैळ नुहाराँ ते भी डर लगदा


हुण ताँ बढ-टुक, खून खराब्बे ढँग सभ मन परचाणे दे
गेया जमाना जाह्ल्लू था अखबाराँ ते भी डर लगदा


पैह्ल्लैं इ पिछले साह असाँ देयाँ दरुआज्ज्याँ नीं छड्डा दे
हुण ताँ मितरो ! नौंया धुआर-स्धाराँ ते भी डर लगदा


अगला पाळा कुस खड़पे दे मूह्यें च औंगळ पा करदा !
कदि था लोक्काँ जो जिदियाँ फफकाराँ ते भी डर लगदा


कल भी नीं मुक्क्या अज भी नीं मुकणाँ परसुँ भी रोग्गैं मुकणाँ नीं
हण ता बैद्दा ! तेरेयाँ तुआराँ-सुआराँ ते भी डर लगदा


न्हेरियाँ नीत्ताँ, काळियाँ मणसाँ, ‘द्विज’ जी ! मैल्ले अँदरून्ने
मुलखे दे डोळे जो हुण ता क्हाराँ ते भी डर लगदा

Thursday, July 26, 2012

फिलमकार बी.आर. ईशारा नी रैह



लीका ते हटी ने फिलमां बणाणे वाळे फिलमकार बी.आर. ईशारा नी रैह। हिमाचली कैमरामैन सुदर्शन नाग होरां इना दे बारे च गलाया कि हिमाचले दे कांगड़ा जिले दे इक्‍की ग्रांये ते रोजी-रोटी ताएं बंबई आये कन्‍ने रणजीत स्‍टुडियो दे बाहर इक्‍की होटले च चाही वाले मुंडुऐ ते  इना दा सफर शुरू होया। स्‍टुडियो च कलाकारां जो चाह प्‍यादें-प्‍यादें अप्‍पु भी कलाकार बणी गै। लेखकां दे घरें भांडया मांजी लेखका दियां गप्‍पां सुणी-सुणी लेखक बणी गै। इन्‍हां कन्‍ने इक सतपाल भी होटले च कम करदे थे। सैह भी फिलम डरेक्‍टर बणे पर दोनों जणे हिमाचल बापस नी गै। नाग होरां जो इन्‍ना ही अपणी फिल्‍म चेतना च मौका दिता कन्‍ने ऐह पैहली फिल्‍म थी जेड़ी स्‍टुडियो ते बाहर खुलीया जगह पर शूट होई थी। शूट करने वाले थे सुदर्शन नाग कन्‍ने बणाणे वाळे बी आर ईशारा। नाग होरां साही इनां परवीन बॉवी, बप्‍पी लैहरी जो पैहली बरी फिल्‍मां च मौका दिता। रजा मुराद होरां दा गलाणा है कि अणपढ़ होणे दे बावजूद ऐह असां दे सबते बडे प्रग‍तीशील फिल्‍मकारां च थे। इनां दी उड़दु कन्‍ने हिंदी पर गजब दी पकड़ थी। हिमाचल मित्र ताएं इन्‍ना ने गलबात करने दी असां सोचदे ही रही गै। हिमाचल मित्र, दयार कन्‍ने सारयां हिमाचली मित्रां दी तरफां ते नमन कन्‍ने परमात्‍मे ने आत्‍म शांति दी बिणती। 

Thursday, July 12, 2012

चाचू-भतीजू


चाचू-भतीजू     




(चाचू ग्रांये च जायी ने फसी गिया। सरकारी डाक्‍टरें पराणे दंद ता पट्टी लै पर नोंये लाए नी। सरकारी समान मुक्‍की गिया था दुबारा ओणे जो गलाया कन्‍ने चाचू मुंबई पूजी गिया।) 


भतीजू: चाचू तू फळफळ क्‍या करी जादा कन्‍ने ऐह चूफयो अम्‍बे साही क्‍या शकल बणाई लईयो।
चाचू : भतीजू तिजो क्‍या पता। अहुं मुल्‍खें था गिया। ऐह सरकारी मुस्‍कान है।
भतीजू: ऐह मुस्‍कान है या सस्‍ते नाजे वाळी खाली सरकारी दकान है। ठीक भी है माल ही नी है ता ताळा भी कैत पाणा। 
चाचू : मुआ तू दकान होए ता माल ओंदा जांदा रैहंदा।
भतीजू: चाचू ऐह ओणे जाणे वाळा माल नी था। ऐह माल ता फूकणे ते बाद गंगा पजाणे ताएं कम्‍मे ओंदा। तैं खरा कीता पैहलें ही पजाई आया। मेरी ऐह टेन्‍सन ता गई।
चाचू : तू किछ खरा भी सोचा कर।
भतीजू: अहुं ता खरा ही सोचदा तेरे बारे च पर तू अप्‍पुं ही पुठयां कमा कमांदा रैंहदा। सारयां दंदा ही गुआई आया।  
चाचू : गुआई नी आया। कुर्से पाई आया। इस पर हुण नौयीं बिल्डिंग खड़णी है।
भतीजू: बडा आया कुर्से वाळा। जेड़े दो-चार गठी थे तिनां ते भी छुटी होई गई। चाचू तेरे जमाने दी गप्‍प है। जेड़े चलदे बगाने बोलां सेह जांदे बजदे ढोलां।
चाचू : कोई ढोल नी बजया। बस इक बरी कड़च होई कन्‍ने दंद हत्‍थें।
भतीजू: सोची-समझी करी चला कर। तेरी उमर होई गईयो तैं कैत पाणे ऐह डंड-कीले काल की ओईंया ही कड़च होई जाणी है। 
चाचू : भतीजू। तू ता अहुं जो मारना ही बही गिया तिजो ते ता अपणी सरकार खरी जेड़ी नोंयां ददां मुफ्त लगा दी।
भतीजू: मुफ्त लगा दी कि पुट्टा दी।
चाचू : नोंये बूटे लगाणे ताएं पराणा जंखाड़ साफ करना ही पोंदा।
भतीजू: चाचू। तिजो मती बरी गलाया। जादा भासण बाजी मत करा कर। जमाना ठीक नी है। हुण करदा रैह फळफळ।
चाचू : भतीजू। तू जादा बकबास मत करें। नहीं ता अहुं ते पई जाणीयां हन।
भतीजू: बस ऐही कमी है। तैं बुड़बुड़ कीती कन्‍ने तिनां तेरे दंद ही पट्टी लै।
चाचू : चौप। मेरे दंद कुन्‍नी नी पट्टे। अहुं अप्‍पुं ही गिया था सरकारी हस्‍पताल।
भतीजू: ठीक है ऐही ता अहुं भी गला दा। तू अप्‍पुं ही गिया था कन्‍ने तिनां दंदां पट्टी भेजी ता।
चाचू : भतीजू। हुण तिनां नोंये दंद भी लाणे हन। सरकारी स्‍कीम है। सरकार जबरयां जो मुफ्त दंदां ला दी।
भतीजू: चाचू। तू समझा कर ऐह स्‍कीम है। वरोधियां दें दंदा पट्णे दी।  
चाचू :  भतीजू। तू किछ भी मत बोला कर। नोंयां दंदा दा समान मुक्‍की गिया था नईं ता अहुं तिजो इतणी बकबक करना ही नी देणी थी। नोंयां दंदा ने तू धेड़ी खाणा था।
भतीजू: चाचू। समझा कर तेरिया बारिया ही समान कैं मुक्‍या। बडी जीभा कन्‍ने दंदां वाळयां जो कोई पसंद नी करदा। सब डरदे सरकार भी।   
चाचू : भतीजू। मेरयां दंदा ते सरकारा जो क्‍या डर।
भतीजू: है ना। तिजो साही जबरयां दे जियां-जियां दंद टुटदे जांदे जीभां अजाद होंदियां जांदियां। नूहां, पुतर, गुआंडी-पड़ेसी, सरकार सभनां जो बेले-कवेले गाळीं बक दे रैहंदे। कन्‍ने सरकार नाएं दा जेड़ा ऐह जीव है ना रोळे ते बड़ा डरदा।   
चाचू : मुआ। तू भी ह्नेरें ही पत्‍थरां मारदा रैंहदा। नूहां पुत्‍तरां भाल टैम ही कुत्‍थु है जबरयां दियां गप्‍पां सुणने ताएं। ऐह ता याणयां संभाळ ने दी नौकरी कन्‍ने गठरी या ताएं ही होंदी जबरयां दी पुछ। 
भतीजू: चाचू। तू किछ भी बोल तुंहा जबरे होंदे बड़े कपते। इक जबरे अन्‍नें सारयां जो वक्‍त पाई तिया। 
चाचू : भतीजू। सरकार भी कुत्‍थु जवान है। सब जबरे ही ता हन। घर होऐ या देश जबरयां वगैर नी चली सकदा।
भतीजू: चाचू। सब तुहां जबरयां दा ही गंद है। ता ही सरकार तुहां दे दंदां पट्टा दी। 
चाचू : भतीजू। तेरा दमाग खराब है। सरकारा च जेड़े जबरे बैठयो तिनां जो असां दी चिंता है तिनां असा जो नोंयें दंद लाणा लायो।
भतीजू: चाचू। तेरा दमाग खराब है। सरकार कोई बेवकूफ नी है। जेड़ी खूने वाळे असली दंदा पुट्टी नकली दंदां ला दी। 
चाचू : भतीजू। अहुं जो समझा नी ओआ दा। इनां नोंया दंदा च क्‍या खराबी है।

भतीजू: चाचू। दंदां वालयां ते सारे ही डरदे। तिजो पता है सपेरे सरपां दे जेह्रे वाळयां दंदा पटटी ने झोळिया पायी लेंदे। इस भाने सरकारें भी तिजो साही जबरयां दे थोबड़े मारी ते।     
चाचू : भतीजू। सरकार कोई सपेरी नी है। तिन्‍नें कैत पाणे असां दे दंद।
भतीजू: चाचू। सरकारां इसते भी उपरलियां पुडि़यां होंदियां। इनां सरकारी दंदां लाई तू रों गा, गाळी दिंगा, कुछ भी करगा ता भी ईयां लगणा हास्‍सा दा कैं कि इनां दा नां ही मुस्‍कान है। होर जै ते बड़ी हुश्‍यारी कीती ता इक्‍की थप्‍पड़े ने दंद बार कन्‍ने तैं रही जाणा फळफळ करदे।

गप्‍पी डरैबर