पहाड़ी भाषा दी नौई चेतना .

Thursday, March 27, 2014

पहाड़ां दे सुर

IMG_0406 small
पौंग डैमे ते धौलाधार। फोटो:रामस्‍वरूप

इसते पैह्लें तुसां इक पहाड़ी भजन दूंह् उवाजां च सुणेया। हुण इन्‍हां सुरां दे बारे च पढ़ा एह् गलबात। मैं गल्‍ल छेड़ी थी कनैं फिरी तेज भाई होरां, कुशल होरां कनै मुदित सेठी होरां गल गांह् बधाई।   

अनूप सेठी : गल एह होई भई गूगले पर इक लिंक मिलेया। क्लिक कीता तां यूट्यूबा च जाई पूजा कनैं लमन होरां दे भजने दी बंसरी बजणा लगी। बडे़ गैहरे कनै ठैहरेयो सुर। जिञा कुछ तिबती बांसरीबादकां बजाह्यो। बड़े उच्‍चे निर्जन कनै चिट्टे पहाड़... कनैं बड़ियां गैह्रियां कनैं लमियां कूकां... इन्‍हां सुरां चा ते ही बोल निकळे... शिव कैलासों के बासी... हौळें हौळें गिटार कनैं बंसरी कनै उचियां सड़कां कनैं पहाड़ कनैं पहाडी़ याणयां दे नजारे चलणा लगी पै। 

एह् ता बाह्रली सज-धज है। इन्‍हां बिच जेह्डा़ भजने दा सुर था सै: बडा़ मिट्ठा, मट्ठा, रसे नै भरोया कनैं सांत कनै करुण भी। सुणने आळा इसा भाखा सौगी कुसी होरसी दुनिया च ई पूजी जांदा। 

एह् भजन लोकगीत जेह्या है। है पहाडी़ पर जादातर बोल हिंदिया सा:ई हन। फिक्‍की जेही याद है, मते साल पैहलें म्‍हीरपुरे ते धर्मसाळा औंदी बरी टैक्सिया च इक कैसट बज्‍जा दा था, तिसदे भी देह देह-देह ई बोल थे। यूट्यूब धळोफी तां करनैल राणां होरां दे सुरे च भी एही भजन मिली गया। (दोहा रूप तुसां पिछलियां पोस्‍टां च सुणे हन। 

 दूं गायकां दिया उवाजा च इक्‍कोई गीत सुणने दा लग्‍ग ई मजा है। पुराणा लोकगीत ता सायद बंसरी कनै ढोलके नै ई गांदे होणे। कोई जादा फैणसूफियां तिस च नीं हुंदियां होणियां। कैस्‍टां बणियां तां जगहां जगहां बिकणा लगियां। लोकां जो रिझाणे ताईं खरियां बुरियां कई खूबियां तिन्‍हां नै जुड़ियां। सिंथेसाइजरें तां पुराणेयां तौर-तरीक्‍यां पर मई ई फेरी ता। ऐसे ढोल-ढमाके बज्‍जे भई गीत पचांह लुकी बैठे कनैं रौळा मूह्रें आई रेह्या। 

औडियो केस्‍टां दा अगला अवतार वीडियो सीडियां दा आया। इन्‍हां च हिंदी फिल्‍मी सीनां दी नकली कनै बदसूरत नकल होणा लग्‍गी। अज्‍जे तक होआ करदी। करनैल होरां दे सुरे च एह भजन पंजाबी भेंटा असरे हेठ आई गेया। कुड़ियां मुंडू हाखीं मिट्टी नै जणता भगतां ताईं भजन गा दे। भगती सुज्‍झा दी है पर मसूस नी होआदी। एह् माता दे जगराते दा ई दुआ रूप लगणा लगदा, थोडा़ जेह्या सांत रूप। 

इन्‍हां सीनां ट्हाई नै सिर्फ करनैल होरां दा भजन सुणा ता ठीक है। इक लोक गायके दा पक्‍का गळा। पक्‍के रागिए आळी रियाज भौंएं तिसच न बुज्‍झै पर उवाज खरी टणकदी है। 

दूए पासें लमण होरां दा सुर होरसी तरीके नै सधेया है। गळे च सोज है, रसे नै भरोया। इह्दा वीडियो भी नौंएं जमाने दा है। नौजुआनां आळा। तीर्थजात्रियां ताईं नीं। तस्‍वीरां, सीनरियां, चेहरे, सारा किछ चलायमान, पर सुरा पकडी़ नै। वीडियो गीते सौगी सौगी चलदा। चुस्‍त-दुरुस्‍त। 

पुराणे लोकगीता ते एह् भी दूर है। इस च बंसरी है, गिटार है। ड्रम भी हन, पर इक्‍की दूए दे मीत पियारे हन। इक्‍की दूए जो खाणा नीं पौंदे। रौळा भी नीं पांदे। गिटार तां मोहित चौहान भी अपणे लोक गीतां च लई औंदे। इसनै गीत होर मधुर ही हुंदा। 

लमण होरां दा इक पहाडी़ गीत होर मिल्‍ला, साएं साएं मत कर राबिए... एह् भी तिन्‍हां बड़ा लाड़ लाई नै गाह्या है। इञा लगदा जणता बोल मने च ही गा दे। हौळें हौळें, कोई सुणी न लै। बडी़ सादगी कनै चुप्‍पी। बिच जरा क पंजाबी जेह्ई आई जांदी जिसनै पहाड़िया दी नजाकत तिड़की जांदी। कनै जितणे सांत सुर हन तिन्हां च नखरेयां दा जिक्र भी ओपरा जेह्या लगदा। मतलब गीते दे बोलां ते तर्जा कनैं सुरां दा भार नीं झलोंदा। जणता अक्‍खर भंगळोई जांदे। अपर फिरी भी इन्‍हां दूंई गीतां जो सुणी-सुणी नै रूह जितणी तृप्‍त हुंदी, तितणी ही धरया बाकी बची रैंह्दी। 

तेज कुमार सेठी : राणा करनैले देयां सुरां च भजन सुणेया। -गळा तां सुरीला है अपण पहाड़िया दीया मौलिकता जो नी छूआ दा। पहाड़िया दे शब्द गुआची गी:यो,  ती:दिया जगहा हिंदी भाषा ठप्पी ति:यो। विचों विच्च ऊँ नमो शिवाय दा जाप आलाप जडी़ ति:या। शायद कोई खरा ढोल्लुरुआं आळा गवईया इस भजने जो पहाड़िया भाषा च गायै तां जान्नी च जान पई जायै, काळजे च ठण्ड पई जायै कनै होई सकदा भई हाक्खीं ते पर्ल पर्ल हत्थरु भि वग्गी पौ:ह्न। 

कुशल कुमार : आमतौर पर गायकीया दा एही इक पमाना है। डुग्‍गे स्‍व‍रे ने गायो बोंलां दी मिठास हीका ने लगी जाए कनै गळे जो साजां-वाजां दा साथ मिली जाए ता कुदरत भी नचणा लगी पोंदी। असांदे जितणे भी पराणे साज़ हन सैह गळे साही साधणा पोंदे थे ता सुर निकलदे थे। हुण मामला टैक्‍नीकल होई गिया। टाईप करदियां ऊगंलियां पर नचदयां अखरां साही संगीत भी सिंथेसाइजर पर नचादा। एकौ ही देही लखाई बस लीखणे दी कला गुआची गई। 

आक्रेस्‍ट्र्रा दा रोळा बड़ा बधी गिया गाणे वाळयां दे सुर इस रोळे च किछ मधम होई गियो। पैहलें साज सुरे प्‍चाहं चलदे थे हुण सुर साजां प्‍चांह चलदा। लोकां दी पसंद कनै टैम बदलोई गिया। अज दुनिया इस पर नचा दी इस ताएं रोळा गलाणा लोकतंत्र दे ह्साबे ने ठीक नी है। 

करनैल राणा दी उवाज पहाड़ी लोकगीतां दे माफक बड़ी अच्‍छी है। ऐह कैसटां दे ओणे ते बाद पहाड़ी गीतां जो लोकप्रिया बणाणें बाळयां गायकां च सबते मूहरला नां हन।

 जित्‍थु तिक्‍कर इस भजने दा सुआल है करनैल राणा दा जगराता भजन है। इक ता पैहलें ही असां भाल भजनां दी कोई संत परंपरा नी है जै कुछ है सैह लोक ही है। जगरातयां असांदे प्‍हाड़ी गायकां जो आसरा ता दित्‍ता पर असां दे लोक संगीत भजन फिल्‍मी गीतां दीयां फूड़ नकलां कनै पैरोड़ीयां च एक पैरोड़ी बणी नी गुआचदे जा दे।
जगराते मतलब राम नाम दा गिद्धा क्‍या पुठा ता क्‍या सिद्धा। भगवान दा नां ही लेणा है। नांए दा महत्‍ता है सुरे दी नी। सुर होए नी होए कोई फरक नी है। सुरे दी ना कोई जरूरत है ना ही जगहा। जैकारा होणा चाही दा। इस भजने च ओम नम: शिवाय दा जै कारा करनैल राणा दे भजन ता सुणना ही नी दिंदा। 

जित्‍थु तिक्‍कर लामण दी गल है। लामण ने नोंयां साज़ां कनै पराणा भजन डुब्‍बी ने गाया। उवाजा च ताजग़ी कनै मिठास है। भाषा दा बिखराव जरुर है पर नौंईया पीढ़ीया ने मुखातिव होणे दा मुल्‍ल ता चुकाणा ही पोणा। 

Mudit Sethi : I completely agree to the above note, however, i feel evolution is fundamental to a civilization, with changing times everything changes and should change, including the music. New  new styles evolve that are more complex, fast and that caters to variety of audience and occasions. The sad fact being that in modern times the creatively and innovation mostly has an underlying commercial interest that leads to shallowness. But then, you do find something that connects the new with the old in an interesting way, adding the newness yet being fundamentally traditional. Bringing out the good stuff, surely that makes you appreciate the simplicity of the olden times and styles and may help to break some stereo typical styles that people have got used to. Such concepts are highly welcomed. 

There is something different, something special about the song "Bhole Baba" by "Laman" that makes you wanna listen to it over and over. Whether its the aged or young listener, the song just appeals to your heart instantly and gives u a sort of goosebumps, a feeling of being connected to roots.  

The song is very much thoughtfully and tastefully done. This being an old time 'Bhajan' about the 'Himalyan Gods' recreated in this new version by the band, the song still has an very strong Himachali folk touch to it. The beat being quite similar to the one used for the traditional 'Himachali Natti'. Everything about the song is quiet impressive. It has been sung with upmost honesty and sweetness, The intricate flute parts adds softness and complements the voice, the modern touch given by the guitars, drums and keyboards slowly kicks in adding energy and flow to the overall experience. The beautiful visuals of Himalyan mountains give an element of freshness. For a moment you just wanna travel, wanna be there, near the waterfalls, the rivers, the villages, walk under the shade of trees, in the lapse of Himalayas, in nature, in the very moment, just breathe that fresh mountain air. 

The other song from the same band 'Raviye' is rather the slow number but equally nice, it flows gently and sweetly like a river soothing you down. 

I think the combination of true sweet voice with hint of freshness is the key for the success of the his work.

सारे ई फोटो:रामस्‍वरूप होरां खिंजेयो